Evet, bu yazının başkahramanı uykusuz gündüz ve gecelerde en biricik yardımcımız kahve… Tabii ki sadece uyku açmakla kalmayıp nice buluşmaların ara bulucusu, kız istemelerin tuzlu geleneği, arkadaşlarla keyifli sohbetlerin baş tacı, hatırı kırk yıl geçerlimiz. Tarihçesi de hatırı gibi epey eskiye dayanıyor;
Kahvenin Bulunuş Hikâyesi
Kahvenin ilk ortaya çıkış yeri Habeşistan’dır. Nasıl bulunduğuna dair pek çok hikâye olsa da, çoğu kaynakta kahvenin ilk defa keçiler tarafından keşfedilmiş olduğundan bahsedilir. Nasıl mı?
İranlı çoban Kaldi, keçi ve deve sürülerinin garip bir ağacın meyvelerini yedikten sonra fazla canlılık gösterdiklerini ve hatta dans ettiklerini görmüştür. Durumu hemen dervişlerine anlatmış ve ünlü bir derviş olan Şazilî, gösterilen ağacın meyvelerini kaynatarak suyunu içmiştir. Kendisinde de aynı canlılığı fark etmiş ve böylece kahvenin yüzyıllar boyu sürecek yolculuğu başlamış (1).
Fincana Gelene Kadar Kahvenin Yolculuğu
Kahvenin fincana gelişi epey zahmetlidir. Aslında fidan boyundaki ağaçlardan elde edilen meyvedir. Ağaçlardan toplanan tohumlar yıkanıp temizlendikten sonra dış zarları ayrılır. Bunlar kavrulur, öğütülür ve kendine has kokulu, lezzetli kahve elde edilir.
Kahve ağacının pek çok türü vardır ancak başlıca en yaygın olan iki tür Coffea arabica (Arabika) ve Coffea canephora (Robusta) olarak bilinmektedir. Arabica robusta’ya göre daha az kafein içerir ve lezzetli bir aromaya sahiptir. Kahve tüketiminin %70’lik kısmı arabica bitkisinden elde edilir. (2).
Kahvenin Sağlık Üzerine Etkileri
İçeriğindeki bileşenlere bağlı sağlık üzerine etkiler barındırabilmektedir. Esasen; kafein (güçlü bir merkezi sinir sistemi uyarıcısı ve bronkodilatatör), diterpen alkoller (serum kolestrolü uyarıcısı) ve antioksidan etkili klorojenik asidin de dahil olduğu binden fazla bileşiği içeren kompleks bir içecektir (3).
Kahve bazı rahatsızlıklar üzerinde gerçekten etkili mi, gelin bir bakalım;
Kardiyovasküler Hastalıklar;
Kahve tüketimi ile kardiyovasküler hastalıklar arasındaki ilişki tam olarak net değildir. Kalp hastalıkları gelişim riski üzerinde kahvenin olumsuz etkisini kahvede bulanan diterpenler gibi bazı bileşiklerin serum LDL ve toplam kolesterol düzeyine, toplam plazma homosistein seviyesine ve hipertansiyona etki ederek üç mekanizma aracılığıyla etki edebileceği düşünülmektedir (4). Ancak güncel çalışma sonuçları hâlen çelişkilidir.
Aritmi
Kahve tüketiminin aritmi riskini arttırdığına dair veriler çelişkili olmakla birlikte son zamanlarda yapılan çalışmalar, kahve tüketiminin aslında kardiyak aritmi riskini azaltabileceğini desteklemektedir (5).
Diyabet
Klorojenik asit gibi kahvenin içerisindeki antioksidanların, glukoz metabolizmasını ve insülin duyarlılığını geliştirebileceği kabul edilmektedir (6).
Türk Kahvesi
Kahveden bahsedip Türk kahvemizden bahsetmezsek olmazdı. Dünyanın en eski kahve pişirme yöntemi ile yapılan Türk kahvesi, telvesi ile servis edilen tek kahve çeşididir.
Kültürümüzde Yer Alan Diğer Kahve Çeşitleri
Mırra Kahvesi
Mırra ismi, Arapça acı anlamına gelen mur’dan gelmektedir. Birkaç defa demlenerek yapılan kahvenin tadı acı, rengi de koyudur. Kültürel açıdan anlamlı olan bu kahvenin sunumu da özel uğraş gerektirmektedir.
Menengiç Kahvesi
Kavrulmuş ve çekilmiş Antep fıstığının tohumlarından yapılan Menengiç Kahvesi, sütle ya da suyla pişirilmekte ve uzun bir süre kaynatılmaktadır.
Dibek Kahvesi
Kavrulan kahve taneleri havana benzer büyük kaplarda ince bir kıvam alıncaya kadar dövülmektedir. Dibek kahvesi, kahve pişirme yöntemi değil kahve öğütme yöntemlerinden biridir ve bu yöntemle öğütülen kahve koyu kıvamlıdır.
Sütlü Kahve
Türk kahvesini hazırlarken süt eklenmesi kahvenin tadının daha yumuşak bir hale gelmesini sağlar.
Sonuç olarak; aşırıya kaçmayıp yeterli miktarda içildiği sürece kahvenin sağlık üzerine olumsuz etkisi pek bulunmamaktadır. Hatta yararlı etkilerine; dinlendirici özelliğinin yanı sıra kan dolaşımını sağlama, baş ağrılarını dindirme ve sindirime yardımcı olma gibi olumlu etkileri de örnek verilebilir (7).
Sağlıkla kalın…
KAYNAKÇA
(1) Işın, E.(2001) Bir İçecekten Daha Fazla: Kahve ve Kahvehanelerin Toplumsal Tarihi ,iç. Tanede Saklı Keyif. Der. S. Özpalabıyıklar İstanbul: YKY.
(2) Koz, G.F. (2011). Çekirdekten Fincana: Bir Yudum Kahve Kırk Yıllık Hatır. TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, Renk Matbaası Basım, İstanbul, 13,14.
(3) Bhatti SK, O’Keefe JH, Lavie CJ. Coffee and tea: perks for health and longevity? Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2013; 16(6) :688-97. (4) Higdon JV, Frei B. Coffee and health: a review of recent human research.
(4) Higdon JV, Frei B. Coffee and health: a review of recent human research. Crit Rev Food Sci Nutr 2006; 46(2): 101-23.
(5) Cheng M, Hu Z, Lu X, Huang J, Gu D. Caffeine intake and atrial fibrillation incidence: dose response meta-analysis of prospective cohort studies. Can J Cardiol 2014; 30(4): 448-54.
(6) O’Keefe JH, Bhatti SK, Patil HR, DiNicolantonio JJ, Lucan SC, Lavie CJ. Effects of habitual coffee consumption on cardiometabolic disease, cardiovascular health, and allcause mortality. J Am Coll Cardiol 2013; 62(12): 1043-5.
(7) Yardımcı, M. (2017). Geleneksel Kültürümüzde Kahve.
Diğer yazılarımıza buradan ulaşabilirsiniz.
